Σεβασμιώτατε την ευχή σας,
Είμαστε μια ομάδα νέων της Ι.Μ. Δημητριάδος, από διάφορες ενορίες του πολεοδομικού συγκροτήματος του Βόλου και προσφάτως λάβαμε την απόφαση να σας αποστείλλουμε τούτη την επιστολή με πολύ πόνο και μετά από μια έντονη περίοδο προσευχητικής αγωνίας, εις τρόπον ώστε να λάβουμε ενεργή θέση σε επίκαιρα ζητήματα τα οποία μας απασχολήσαν στις συζητήσεις μας τον τελευταίο καιρό, και εις τα οποία εσείς προσωπικά μετείχατε ουσιαστικώς με το αξίωμα του Επισκόπου της περιοχής μας. Αποφασίσαμε λοιπόν εμείς «το ανώνυμο πλήρωμα» της Τοπικής Εκκλησίας διά πρώτη –και ελπίζουμε τελευταία- φορά να τοποθετηθούμε ΕΠΩΝΥΜΩΣ, πάνω σε θέματα τα οποία μας προβλημάτισαν (επιεικής ο χαρακτηρισμός) και τα οποία θα περιγράψουμε όσο το δυνατόν πιο σύντομα γίνεται, και κατόπιν θα σας παρουσιάσουμε τα πορίσματα των αναλύσεών μας πάνω σ’ αυτούς τους νεανικούς (και όχι μόνο) προβληματισμούς.
Όπως θα αντιλαμβάνεστε Σεβασμιώτατε, εμείς οι νέοι έχουμε μία άριστη σχέση με την τεχνολογία και καθώς ζούμε στην απόλυτη εποχή της «κοινωνίας της πληροφορίας και των εικόνων», δεν θα μπορούσαν να μας ξεφύγουν κάποιες από τις δραστηριότητές σας, οι οποίες διεξάγονται –εν πολλοίς- εν κρυπτώ, τουλάχιστον όσον αφορά την πλατιά μάζα του χριστεπώνυμου πληρώματος της Αγιωτάτης ημών Τοπικής Εκκλησίας. Τούτη η ένοχη μυστικοπάθεια από μέρους σας εκτιμούμε ότι ήρθε η ώρα να τελειώσει, και ευελπιστούμε εσείς ο ίδιος πρώτος να αντιστρέψετε αυτή την προβληματική εικόνα. Τα ζητήματα λοιπόν που μας απασχόλησαν είναι καθαρά εκκλησιαστικά-θεολογικά, πολύ γνωστά σε εσάς, άγνωστα όμως για τους περισσότερους, και είναι τηλεγραφικά τα εξής: α) το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία και ο τρόπος (ή η μέθοδος) που πρέπει αυτό να διδάσκεται, β) η λειτουργική ανανέωση (ή αναγέννηση) και γ) η λεγομένη «μεταπατερική θεολογία».
Α) Μάθημα των θρησκευτικών
Ήμασταν από καιρό Σεβασμιώτατε γνώστες των εκσυγχρονιστικών σας απόψεων γύρω από διάφορα θέματα που ταλανίζουν την Εκκλησία κυρίως τα τελευταία έτη. Έτσι καθόλου δεν μας σόκαρε, αν και είσαστε επικεφαλής της Συνοδικής Επιτροπής σε θέματα Παιδείας, η διαρκής και αταλάντευτη θέση σας, ότι το μάθημα των θρησκευτικών θα πρέπει να απευθύνεται σ’ όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως προέλευσης, ταυτότητας, πεποιθήσεων κτλ. (βλ.http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=1757), συντασσόμενος ουσιαστικά με τις «προοδευτικές» θέσεις του (αντιχριστιανικού) Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, όπως αυτές εκφράζονται δια στόματος του καθηγητού Σταύρου Γιαγκαζόγλου, Σύμβουλου του Π.Ι. , και εκ των βασικών διαμορφωτών τούτης της αποδομητικής θέσης , πως δηλ. το μάθημα πλέον δεν θα πρέπει να είναι ομολογιακό-κατηχητικό, αλλά ανοιχτό, πλουραλιστικό και έχοντας ξεκάθαρα μορφωτικό-γνωσιολογικό περιεχόμενο να είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως ομολογίας ή θρησκεύματος κτλ. (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=1455). Εκείνο όμως που κάπως μας εξέπληξε ήταν η καταλυτική στήριξή σας, στη διασπαστική κίνηση που επιχείρησαν οι «μονδέρνοι» ευρω-θεολόγοι με τους οποίους συναναστρέφεστε, και αναφερόμαστε ασφαλώς στους περί τους 40 θεολόγους του «ΚΑΙΡΟΥ», μιας νέας ομάδος, που έχει σκοπό ξεκάθαρο να παρακάμψει το επί δεκαετίες επίσημο όργανο των θεολόγων, την Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων (ΠΕΘ), και να προωθήσει με την αμέριστη συμπαράσταση και αρωγή της Συνόδου, δια μέσου υμών και της επισήμου θεσμικής σας θέσεως, όλα τα αντίχριστα και αθεολόγητα σχέδια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, τα οποία κάνουν λόγο για θρησκειολογικό μάθημα των θρησκευτικών, ή για αφαίρεση των χριστιανικών συμβόλων από τις σχολικές αίθουσες (όπως έχει προτείνει επανειλημμένως ο «πολύς» κ. Γιαγκαζόγλου), ή η κατάργηση του αγιασμού στην έναρξη του σχολικού έτους και άλλα πολλά «χαριτωμένα». Και βέβαια όλοι αυτοί οι «αλχημιστές» της θεολογικής επιστήμης στεγάζονται συχνά-πυκνά, ως επίσημοι προσκεκλημένοι σας, στην περιβόητη «Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών» Βόλου, η οποία έχει χαρακτηριστεί πανελλαδικώς από όλες τις τάξεις των πιστών ως προπύργιον του Οικουμενισμού αλλά και του ψευτοπροοδευτισμού!
Όμως ειλικρινά Σεβασμιώτατε, έχετε αναρωτηθεί πως αισθανόμαστε με αυτές τις απαράδεκτες θέσεις σας, όλοι εμείς και ιδιαίτερα όσοι εξ ημών έχουμε μικρά παιδιά, τα οποία στέλνουμε στο σχολείο με την ελπίδα να μάθουν, έστω στοιχειωδώς τη σήμερον ημέρα «του Θεού τα γράμματα»; Διότι Σεβασμιώτατε μοιάζει, εκτός από τις «τόπ κλάς» δημόσιές σας σχέσεις, να μην σας απασχολούν οι προβληματισμοί των Χριστιανών γονέων, και ειδικά σε μια περίοδο που τα πάντα καταρρέουν. Εν ολίγοις δίνεται προς τα έξω την εικόνα, πως «οι καιροί έχουν παρέλθει», κι ότι σκοπός της Εκκλησίας πλέον δεν είναι να μεταπλάσει τον κόσμο, αλλά να μεταπλαστεί η ίδια από εκείνον. Προτιμάτε τη φτηνή λύση, το μάθημα των θρησκευτικών να μην προσβάλει τη μειοψηφία του πληθυσμού, υπακούοντας στα νεοεποχίτικα κελεύσματα του Υπουργείου (πάλαι ποτέ εθνικής και νύν νεοταξικής) Παιδείας, υποθηκεύοντας και καταδικάζοντας το μέλλον των ίδιων των παιδιών μας. Χρυσώνεται μάλιστα και το χάπι, αναφέροντας πως κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε το μάθημα να παραμείνει υποχρεωτικό. Μα, αν είναι έτσι Σεβασμιώτατε, τότε εμείς οι Ορθόδοξοι προτιμούμε το μάθημα να παραμείνει προαιρετικό, καθότι πλέον εμείς θα επιλέγουμε να μην παρακολουθούν το μάθημα τα παιδιά μας, αφ’ ης στιγμής που αυτό θα έχει απωλέσει τον ομολογιακό-κατηχητικό του χαρακτήρα. Γιατί Σεβασμιώτατε, θα πρέπει η Ορθόδοξη Ελλάδα να υποτάσσεται διαρκώς στις παράλογες απαιτήσεις της μειοψηφίας, ή μιας γνωστής ομάδος γενίτσαρων που χρηματοδοτούνται δια μέσου των ποικιλόνυμων ΜΚΟ από διάφορα εξωθεσμικά κέντρα και να μην επικρατεί η αρχή της πλειοψηφίας, ως συμβαίνει σε όλες τις υπόλοιπες δημοκρατίες του πλανήτη; Και γιατί να μην μεττέχουν της ελληνικής παιδείας και παράδοσης όσοι φιλοξενούνται στη χώρα μας, όπως θα γινόταν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου; Αντί η Εκκλησία να δεί την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον ελλαδικό χώρο ως ευκαιρία για νέα ιεραποστολή, προτιμά να συντάσσεται με τις νεοεποχίτικες σκοτεινές δυνάμεις που μιλούν για «ανοχή στην πολυπολιτισμικότητα», «σεβασμό στη διαφορετικότητα» και άλλα νεοταξικά φαιδρά. Όμως όπως αναφέρει και ο μεγάλος Παιδαγωγός της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος «την ευθύνη για το γεγονός ότι ο κόσμος δεν γνωρίζει τον Χριστό, δεν την έχουν αυτοί που είναι εκτός Εκκλησίας, αλλά αυτοί που ισχυρίζονται ότι είναι εντός». Έσεις Σεβασμιώτατε, είσθε σε θέση τελικά να συναισθανθείτε τη δική σας ευθύνη ενώπιον του Θεού;
Β) Λειτουργική ανανέωση (ή αναγέννηση)
Πρόσφατα Σεβασμιώτατε, στον χαιρετισμό που απευθύνατε εις την έναρξη του Λειτουργικού Συμποσίου που διοργάνωσε η Μητρόπολή μας, ξεδιπλώσατε για μία ακόμη φορά τις νεωτεριστικές σας απόψεις σχετικά με τον τρόπο που θα πρέπει στο μέλλον να τελείται η Θεία Λειτουργία. Αφού χαρακτηρίσατε το βυζαντινό τυπικό ...βαρύ (!!) , εν συνεχεία προτείνατε τον χρονικό περιορισμό της Θ.Λ. στη μία ώρα (!!), αλλά και τη χρονική μετάθεση αυτής από το πρωί στο εσπέρας, θεωρώντας ότι οι πρωινές ακολουθίες αποτελούν εμπόδιο στους νέους για να προσέλθουν στην Εκκλησία (βλ.http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=3508). Μάλλον Σεβασμιώτατε, βρίσκεστε πολύ μακριά από την ψυχολογία των νέων ανθρώπων για να διατυπώνετε τόσο αφελείς απόψεις. Εμείς οι νέοι που εκκλησιαζόμαστε τακτικά ποτέ δεν ενοχληθήκαμε για τα ανωτέρω. Αλλά είμαστε σε θέση να σας διαβεβαιώσουμε πως ούτε και η πλειοψηφία των νέων που δεν εκκλησιάζεται, νοιάστηκε ποτέ για τέτοιου είδους θέματα. Να είστε δέ σίγουρος, πως κι αν ακόμα μεταθέσετε τη Θ.Λ. κατά τις απογευματινές ώρες, ουδείς εξ όσων δεν εκκλησιάζονται, πρόκειται να θυσιάσει τον απογευματινό του καφέ, για να ...κατακλύσει τους Ιερούς Ναούς της πόλεως. Απλούστατα, διότι τα αίτια της αποχής της νεολαίας από τα εκκλησιαστικά δρώμενα, δεν είναι τόσο ρηχά, όσο εσείς θέλετε (;) να πιστεύετε. Με εκπτώσεις όπως οι ανωτέρω, αλλά και όπως η περιβόητη μετάφραση των λειτουργικών κειμένων, ποσώς ασχολείται η άθρησκη σημερινή νεολαία. Αντί να αναδείξετε Σεβασμιώτατε το μεγάλο όπλο της Ορθοδόξου Πίστεως, ήτοι τον αστείρευτο πλούτο της Παραδόσεως, εσείς προσπαθείτε να αντιπαρατάξετε στο κοσμικό «φάστ φούντ» της σύγχρονης ζωής, όχι μια άλλη πρόταση ζωής που θα «τραβήξει» τους νέους από το υπαρξιακό αδιέξοδο στο οποίο ήδη βρίσκονται, αλλά ένα εκκλησιαστικό «φάστ φούντ», εμπνευσμένο προφανώς από την πλήρως αποχριστιανοποιημένη και άρα αιρετική Δύση. Οι νέοι σήμερα αδιαφορούν για την Εκκλησία ακριβώς για αυτόν τον λόγο: διότι βλέπουν μια Εκκλησία να συμπλέει με τον Κόσμο και –το χειρότερο- με τα συμφέροντα αυτού. Άρα βλέπει η νεολαία μια Εκκλησία που δεν του προσφέρει κάτι το διαφορετικό και γι’ αυτό του είναι παγερά αδιάφορη.
Είναι επίσης γνωστό Σεβασμιώτατε, πως είσθε ένας εκ των θερμότερων υποστηρικτών της λεγομένης «λειτουργικής ανανέωσης», δηλαδή υπέρ της μεταφράσεως λειτουργικών κειμένων και ευχών από το πρωτότυπο στην δημοτική. Και το αποδεικνύετε μάλιστα στην πράξη, καθότι έχετε καθιερώσει σε ορισμένες περιπτώσεις να διαβάζονται, ακόμη και από εσάς τον ίδιο ευχές του γάμου π.χ. στην δημοτική, παραβιάζοντας σχετική οδηγία της Ιεράς Συνόδου, η οποία απαγορεύει την μετάφραση οποιασδήποτε λειτουργικής ή άλλης πράξεως. Σας το λέμε λοιπόν ρητά και κατηγορηματικά, προτού ακόμη προχωρήσουμε σε περαιτέρω ανάλυση για το θέμα, πως αν συνεχίσετε να αναγινώσκετε εσείς ή άλλος ιερεύς της Μητροπόλεως, ευχές ή λειτουργικά κείμενα στην δημοτική, θα αποχωρούμε ευθύς αμέσως από τους Ναούς, εις ένδειξιν διαμαρτυρίας. Το θέμα δεν είναι τόσο η παραβίαση μιας αποφάσεως (την από 14/4/2010 ) της Συνόδου (που ασφαλώς και είναι θέμα), αλλά βαθύτερο, καθότι με την κίνησή σας αυτή αμφισβητείτε το σύνολο της λειτουργικής παραδόσεως, με το ευτελές επιχείρημα, πως οι νέοι δεν κατανοούν τη Θ.Λ. κτλ. Στο σημείο αυτό Σεβασμιώτατε όμως θα πρέπει να μας εξηγήσετε, πως αντιλαμβάνεστε τη συμμετοχή των πιστών στη Θ.Λ.: είναι μέθεξη (=επικοινωνία καρδιακή με το Θεό) ή λογική κατανόηση; Διότι αν ισχύει το πρώτο τότε οι μεταφράσεις είναι παντελώς περιττές. Αν ισχύει το δεύτερο, τότε οδηγούμαστε σε έναν φιλοσοφικό χριστιανισμό, στηριγμένο στον ορθό λόγο και τη νοησαρχία, ο οποίος ικανοποιεί μερικώς την ανθρώπινη περιέργεια, δίνοντας -το πολύ- απαντήσεις σε διάφορα θέματα καθημερινότητας ή διατυπώνοντας κανόνες «καλής» συμπεριφοράς (ηθικισμός, καθηκοντολογία), και άρα ανατρέπεται εκ βάθρων όλη η Ορθόδοξη Θεολογία, όπως αυτή εκφράστηκε από τον κορυφαίο Θεολόγο της δευτέρας χιλιετίας, Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, και η οποία σε αδρές γραμμές έχει τη βάση της στην νοερά προσευχή και την άσκηση, που οδηγούν στην κάθαρση απ’ τα πάθη, και εν τέλει στο κατά Χάριν φωτισμό που αναβιβάζει στην ανώτερη βαθμίδα τελειώσεως, τη Θεοπτία. Μια λογική προσέγγιση συνιστά έλλειμα αληθινής Ορθόδοξης Θεολογίας, καθότι όπως αναφέρει και ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος, αυτού του είδους η θεολογία είναι καθαρά επιφανειακή, και στηρίζεται στην πρακτική ωφελιμότητα. Φυσικά λοιπόν, και δεν ισχυεί αυτή η θεωρία της λογικής κατανόησης, καθότι οι Ορθόδοξοι θεολογούν «αλιευτικώς» και όχι «αριστοτελικώς», όπως σημειώνει με έμφαση ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο Θεός, Σεβασμιώτατε, δεν ανακαλύπτεται με την λογική, αν κατανοούμε ή όχι διανοητικά τα κείμενα, αλλά ο Θεός αποκαλύπτεται σε κάθε ταπεινή και καλοπροαίρετη ψυχή και εν συνεχεία η λογική διατυπώνει, κατά το δυνατόν, αυτή την Αποκάλυψη.
Είμαστε λοιπόν πέρα για πέρα αρνητικοί σε όλες αυτές τις επιπόλαιες ενέργειές σας, επιπρόσθετα διότι και όλοι οι σύγχρονοι Άγιοι του καιρού μας, ήσαν και εκείνοι σφόδρα αντίθετοι με τις λειτουργικές μεταφράσεις. Ο γέροντας Παϊσιος, ο γέροντας Πορφύριος, ο γέροντας Σωφρόνιος, ο π. Ιάκωβος Τσαλίκης, ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος κ.α., ουδέποτε συναίνεσαν σε τούτο το εγχείρημα, και αυτό διότι εγνώριζαν καλύτερα από όλους μας ως Θεόπτες που ήσαν, ότι η γλώσσα που χρησιμοποιεί επί τόσους αιώνες η Εκκλησία μας στη Λατρεία είναι η καλύτερη για να αποδώσει τα λειτουργικά κείμενα λόγω της ιεροπρέπειας, της ακρίβειας και της λογικότητός της. Όπως εξηγεί πολύ ωραία ο καθηγητής-φιλόλογος Φώτης Σχοινάς, «η όποια μετάφραση θα προδώσει δραματικά τη νοηματική εμβέλεια του πρωτοτύπου και θα δυσχεράνει σε μεγάλο βαθμό τη διανοητική κατανόησή της, αντί να τη διευκολύνει. Οι λόγοι είναι πολλοί: η δημοτική υστερεί σε εκφραστικές δυνατότητες σε σχέση με τον αρχαίο ελληνικό λόγο. Αδυνατεί επίσης να αποδώσει με την ίδια νοηματική πυκνότητα τις μετοχές και τα απαρέμφατα, όπως και τις λεπτές εννοιολογικές αποχρώσεις των εμπρόθετων προσδιορισμών». Αυτό έχει ως άμεσο κίνδυνο την πιθανή κακοποίηση και παρερμηνεία των δογματικών εκφράσεων και άρα την εμφάνιση νέων αιρέσεων. Παρόμοια είναι και η θέσις του πασίγνωστου καθηγητού γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γεωργίου Μπαμπινιώτη, πως δηλαδή η Θ.Λ. πρέπει να τελείται στην γλώσσα του πρωτοτύπου, «...γιατί οι λέξεις στο πέρασμα από τη μια γλώσσα στην άλλη γλώσσα χάνουν σε σημαντικό βαθμό το σημασιολογικό τους περιεχόμενο και το βιωματικό τους φορτίο, στοιχεία απαραίτητα στον μυστηριακό χαρακτήρα της Θ.Λ.».
Ποιός ο λόγος λοιπόν Σεβασμιώτατε που επιμένετε τόσο; Γιατί συντάσεστε σε τέτοια κρίσιμα ζητήματα με τις δυνάμεις του αφελληνισμού, οι οποίες κάθε μορφή υγιούς αντίστασης την χαρακτηρίζουν ως εθνικισμό και ρατσισμό; Ισχυρίζεστε με αρκετή δόση λαϊκισμού, κατά την ταπεινή μας γνώμη, ότι «αν ερχόταν σήμερα ο Χριστός θα μιλούσε την γλώσσα των νέων» (βλ.http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2230). Δηλαδή; Μήπως θα μιλούσε στην «αργκό», ή τα περίφημα «γκρικλις» (greeklish); Αστεία πράγματα! Πρώτα απ’ όλα ο Χριστός είναι διαρκώς παρών, Σεβασμιώτατε, και είναι Εκείνος που μέσα απ’ την ανθρώπινη ιστορία επέλεξε σε ποιά γλώσσα θα γραφεί το Ευαγγέλιο, και αυτή δεν ήσαν άλλη από την Ελληνική γλώσσα. Έτσι κατ’ αυτόν τον τρόπο, το πιο τέλειο βιβλίο γράφτηκε, κατά παραχώρηση Θεού στην πιο τέλεια γλώσσα που εμπνεύστηκε η ανθρωπίνη διάνοια. Ετούτη τη γλώσσα, εμείς οι Νεοέλληνες δεν έχουμε δικαίωμα να την ξεριζώσουμε και να την πετάξουμε, απλούστατα διότι είναι η πολύτιμη κληρονομιά μας, είναι η δική μας γλώσσα! Εμείς δεν είμαστε ούτε Σλάβοι, ούτε κάποιο άλλο γένος. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να μεταφράσουμε την ίδια μας τη γλώσσα Σεβασμιώτατε; Εδώ οι περισσότεροι εκ των νέων ανθρώπων, και μάλιστα από την παιδική τους ηλικία, μυσταγωγούνται σε ξενόγλωσσα ακούσματα, χωρίς να κατανοούν ούτε τους στίχους, όπως επισημαίνει λίαν ευστόχως σε ποιμαντορική ανακοίνωσή του, επί του θέματος, ο Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ (βλ. http://www.romfea.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=4764:2010-04-16-08-13-48&catid=25:2009-12-18-08-37-46). Μήπως αυτό σας λέει κάτι Σεβασμιώτατε, «για την γλώσσα που (δήθεν) δεν κατανοούν οι νέοι μας;». Διότι αποδεικνύεται περίτρανα, πως οι νέοι αυτό που «γουστάρουν» να ακούσουν, θα το ακούσουν με τις ώρες κι ας μην καταλαβαίνουν «γρί». Αν πάντως πάλι ενδιαφέρεστε τόσο πολύ να κατανοούμε (και με τη λογική) τα ιερά κείμενα, η λύση δεν είναι να καταργήσετε την πρωτότυπη λειτουργική γλώσσα (πονάει χέρι-κόψει χέρι), αλλά θα μπορούσατε κάλλιστα ως Μητρόπολη να οργανώσετε τμήματα φροντιστηριακού τύπου σε διάφορες ενορίες, στις οποίες θα διδάσκετε στη νεολαία η γλώσσα του Ευαγγελίου, θα μπορούσαν να επανασυσταθούν με λίγα λόγια σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς που διάγουμε κάτι σαν «κρυφά σχολειά», όπως έκαναν κατά την Τουρκοκρατία και οι Άγιοι Κολλυβάδες Πατέρες, όταν και τότε κινδύνευε να ξεριζωθεί η γλώσσα. Επιπλέον μία ακόμη λύση στο πρόβλημα όπως επισημαίνει σε πρόσφατη συνεντευξή του γύρω από το θέμα , ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος, είναι και το κήρυγμα (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2272). Γι’ αυτό το λόγο υπάρχει το κήρυγμα. Για να εξηγεί ο ποιμήν τα υψηλά θεολογικά νοήματα που τυχόν δεν γίνονται κατανοητά και να κατηχεί γενικότερα το χριστιανικό ποίμνιο. Ο Χριστός λοιπόν δεν χρειάζεται ανανέωση Σεβασμιώτατε, αλλά μάλλον οι Χριστιανοί (κλήρος και λαός) χρειάζεται να αναγεννηθούν και να αφήσουν κατά μέρος την (ψευτο)προοδευτικότητα που οδηγεί στην κατεδαφιστικότητα. Η Παράδοση δεν πάλιωσε, οι Χριστιανοί μαράζωσαν. Όπως άλλωστε διερωτούνταν και ο σπουδαίος γέροντας του καιρού μας, ο μακαριστός π. Αθανάσιος Μυτηληναίος, «είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί ένας θησαυρός; Είναι δυνατόν ένας θησαυρός να θεωρηθεί πολύς και βαρύς; Είναι δυνατόν να ισχυριστεί κανείς πως ένας θησαυρός πάλιωσε;».
Γ) «Μεταπατερική» θεολογία
Οι δυσάρεστες όμως εκπλήξεις από μέρους σας δεν σταματούν εδώ Σεβασμιώτατε, καθότι την πιο μεγάλη πίκρα, μας την προσφέρατε στις αρχές αυτού του καλοκαιριού, σε μια περίοδο που τα βλέμματα των περισσοτέρων Ορθοδόξων ήταν στραμμένα εις την Κύπρο και στον Πάπα που αλώνιζε στο μαρτυρικό νησί, όταν και φιλοξενήσατε στο «καμάρι» σας, στην «Ακαδημία», τετραήμερο συνέδριο με θέμα «νεοπατερική σύνθεση ή μεταπατερική θεολογία;». Ένα συνέδριο που Πανορθοδόξως ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και στο οποίο μόνο τυχαίο δεν ήταν το γεγονός ότι εξέλειπαν παντελώς παραδοσιακές φωνές, αλλ’ αντιθέτως συμμετείχαν κυριολεκτικά οι «πυρηνικές» κεφαλές της Παναιρέσεως του Οικουμενισμού (όπως χαρακτήρισε την οικουμενική κίνηση ο προσφάτως ανακηρυχθέντας Άγιος από τη Σερβική Εκκλησία, π. Ιουστίνος Πόποβιτς) που εκπροσωπούν την Ορθοδοξία σε διάφορα διαχριστιανικά και διαθρησκειακά φόρουμ και εκδηλώσεις. Από τον «πολύ» Μητροπολίτη Περγάμου, κ. Ιωάννη Ζηζιούλα (τακτικό θαμώνα της «Ακαδημίας»), ο οποίος συντονίζει «πανορθοδόξως» την οικουμενιστική ορχήστρα, ως τον Νο2 της Ρωσικής Εκκλησίας και «υπουργό εξωτερικών» του νέου Πατριάχη Μόσχας Κυρίλλου , τον Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ, Ιλαρίωνα (που υπήρξε ο μεγάλος απόντας του συνεδρίου, και του οποίου η εισήγηση απλά αναγνώσθηκε). Οι δέ εισηγήσεις των εκλεκτών σας προσκεκλημένων, άφησαν άφωνους όσους παρακολουθούσαν διαδυκτιακά το συνέδριο, και ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις, κατά τα νεοταξικά ειωθότα, διατυπώνονταν «πονηρά», είτε με τη μορφή (καταφατικών) ερωτήσεων, είτε με τη μορφή «απλών προτάσεων». Έτσι λοιπόν γίναμε μάρτυρες εισηγήσεων του στίλ «προς μια ορθόδοξη θεολογία των θρησκειών» (!!) κάποιου π. Εμμανουήλ Κλάψη (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2570), αναπτύσσοντας το κλασσικό πλεόν εις τους οικουμενιστικούς κύκλους δίλημμα, «εάν η σωτηριώδης χάρις του Θεού περιορίζεται μόνο εντός των κανονικών ορίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ή (σσ. άκουσον-άκουσον) εκτείνεται σε ...διαφορετικό βαθμό και πρότυπο σε άλλες χριστιανικές εκκλησίες, σε κοινότητες άλλων ...ζωντανών πίστεων, σε αγνωστικιστές, ή ακόμη και σε άθεους(!!!)». Ή της εισηγήσεως του Pavel L. Gravrilyuk με θέμα «ο χριστιανικός ελληνισμός του Φλωρόφσκυ. Μια κριτική αξιολόγηση» (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2549), όπου ο ομιλητής κατέληξε στο πρωτοφανές συμπέρασμα (το οποίο και αμέσως υιοθετήθηκε και έγινε παντιέρα των Οικουμενιστών) ότι: «...η εξιδανίκευση από τον Φλωρόφσκυ του Χριστιανικού Ελληνισμού φαίνεται να έχει ευνοήσει την εμφάνιση, αυτού που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί, ως “πατερικός φονταμενταλισμός”, “εκκλησιαστική θριαμβολογία”, μια στάση πνευματικής υπεροχής έναντι του “άλλου” της Δύσης, ένας πνευματικός απομονωτισμός, και μια ελληνοκεντρικότητα που αγγίζει την ειδωλολατρεία...» (!!!). Σε άλλη εισήγηση η κα Ελένη Κασσελούρη - Χατζηβασιλειάδη (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2563) ανέπτυξε ένα ακόμη προσφιλές θέμα του Π.Σ.Ε. (παγκοσμίου συμβουλίου των «εκκλησιών», ή πιο σωστά των αιρέσεων) με τίτλο: «η φεμινιστική θεολογία και η συναφειακότητα της: πρόκληση ή ευκαιρία για την ορθόδοξη θεολογία;». Εδώ ήρθε να στηρίξει την ομιλήτρια με τη δική του εισήγηση, το «δεξί σας χέρι» Σεβασμιώτατε, ο περισπούδαστος δρ. Θεολογίας, Παντελής Καλαϊτζίδης, υπεύθυνος και συντονιστής της «Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών», καθώς επίσης πασίγνωστος στο πλήρωμα της Τοπικής μας Εκκλησίας, για τις «εξτρεμιστικές» του θεολογικές απόψεις και θέσεις. Μια εκ των οποίων υπήρξε και η εισήγηση που έκανε στο ανωτέρω συνέδριο με τίτλο: «προς μια μεταπατερική θεολογία;» (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=2570). Σ’ αυτήν λοιπόν εισηγείται ο κ. Καλαϊτζίδης τα εξής: «η “επιστροφή στους Πατέρες”... είχε όμως και ορισμένες αρνητικές συνέπειες όπως την έξαρση του αντιθετικού άξονα Ανατολή-Δύση και την καλλιέργεια αντιδυτικού, αντιοικουμενικού πνεύματος...». Και λίγο παρακάτω: «...τα πεδία που καλείται να προσεγγίσει η συζήτηση για μια μετα-πατερική ορθόδοξη θεολογία: ...αυταρχικό πατριαρχικό προνεωτερικό πρότυπο, σχέση του με την πατερική θεολογία, απουσία κάθε έννοιας θρησκευτικού πλουραλισμού και ετερότητας. Επανεξέταση του ζεύγους καθολικότητα-αίρεση, εν σχέσει προς τα ζεύγη ετερότητα-αίρεση, διαφορά-ενότητα. Ανοχή και καταδίωξη των “αιρετικών” στα πατερικά κείμενα και στη σημερινή πολιτισμική συνθήκη». Για να καταλήξει τον «πανηγυρικό» του με μια μετωπική σύγκρουση με τους Άγιους Πατέρες, η οποία κατά την ταπεινή μας γνώμη, αποτελεί κυριολεκτικά αυτό που εννοούσε ο Κύριος όταν ομιλούσε για «βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος»: «...τα πεδία που καλείται να προσεγγίσει η συζήτηση για μια μετα-πατερική ορθόδοξη θεολογία ...(σσ. διαβάστε να φρίξετε) ατελής ανθρωπολογία των Πατέρων: προβληματικές ανθρωπολογικές απόψεις της πατερικής θεολογίας π.χ. για την γυναίκα ....διάχυτος αντιφεμινισμός της Εκκλησίας και της πατερικής θεολογίας...».
Τί να πρωτοσχολιάσει κανείς; Κι αυτό είναι μόνο ένα μικρό δείγμα που επιλέξαμε, αφήνοντας εκτός αρκετές παρόμοιες εισηγήσεις. Το μόνο που μπορούμε να εκφράσουμε έπειτα από αυτό το συνέδριο είναι, αυτό που λέγαμε στις μεταξύ μας συζητήσεις, πως αν είχαμε στόχο και τη δύναμη να προκαλέσουμε δολιοφθορά στην Ορθόδοξη Θεολογία και Πίστη, ακριβώς ένα τέτοιο συνέδριο θα διοργανώναμε! Εμείς Σεβασμιώτατε, μπορεί να μην είμαστε θεολόγοι, ούτε δόκτορες και ινστρούχτορες νεοταξικών ιδρυμάτων, μπορεί να είμαστε οι «κύριοι τίποτε», τα «μωρά αυτού του κόσμου», οι πιο αμαρτωλοί όλων, όμως εμείς ποτέ δεν θα διανοούμασταν να αμφισβητήσουμε τους «καθημερινούς μας ευεργέτες», τους Αγίους Πατέρες, οι οποίοι όχι μόνο αγάπησαν παθολογικά το συνάνθρωπό τους την εποχή κατά την οποία έζησαν, αλλά εξακολουθούν, δια των αδιαλέιπτων πρεσβειών τους στον Κύριο, να μας δείχνουν την αγάπη τους, και είναι αυτοί που με επικεφαλής την Παναγία συγκρατούν (προσώρας) την οργή Του, σ’ αυτή την πρωτοφανή εποχή αποστασίας στην οποία ζούμε. Είναι δυνατόν Σεβασμιώτατε, να δέχεστε και να διοργανώνετε τέτοιου είδους συνέδρια; Πραγματικά, παρ’ όλο που έχουν περάσει κάποιοι μήνες από τότε, ακόμη δεν μπορούμε να το χωνέψουμε. Θέματα κεφαλαιώδη, δόγματα-θεμέλια της Πίστεως, που εδώ και 2000 χρόνια κανείς Άγιος της Εκκλησίας μας δεν τα ανακίνησε και δεν τα αμφισβήτησε, έρχεστε εσείς και οι ομοϊδεάτες σας και προτείνετε να τα ξηλώσουμε. Δεν σας περνά καθόλου από το μυαλό Σεβασμιώτατε, το γεγονός πως όσοι στο παρελθόν επιχείρησαν ανάλογες πρακτικές, στο τέλος καταδικάστηκαν στη συνείδηση της Εκκλησίας μας ως αιρετικοί; Εμείς οι Ορθόδοξοι γνωρίζουμε εδώ και δύο χιλιετίες, πως ακολουθούμε κατά πόδας το Χριστό, τους Αγίους Αποστόλους και έπειτα τους Αγίους Πατέρες. Αποτελεί δόγμα αναντίρρητον στην Ορθοδοξία πως είμαστε «επόμενοι τοις Αγίοις Πατράσι»΄ «επόμενοι», δηλαδή συντασσόμαστε πίσω από αυτούς, δεν πάμε ούτε δίπλα τους, ούτε φυσικά μπροστά τους, ως εισηγήθηκε η πλειοψηφία των «ορθοδόξων» ομιλητών του συνεδρίου σας, ήτοι «την υπέρβαση των Πατέρων».
Πώς είναι δυνατόν επίσης, να αναρρωτιέστε και να θέτετε τάχα το θέμα σε επιστημονικούς προβληματισμούς, αν δύνανται να σωθούν όσοι βρίσκονται εκτός των ορίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας» φτάνοντας στην παράκρουση να συμπεριλαμβάνετε σε όλους αυτούς ακόμη και αγνωστικιστές (σσ. μασόνους;) ή και τους ...άθεους;! Τη στιγμή που ο Απόστολος Πέτρος τόνισε με έμφαση πως «...ούκ έστιν εν άλλω ουδενί η σωτηρία΄ ουδέ γάρ όνομα έστι έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν ανθρώποις εν ω δει σωθήναι ημάς» (Πραξ. δ΄ 13). Ο ίδιος ο Χριστός επισήμανε κατ’ απόλυτον τρόπο ότι «ΕΓΩ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή ΄ ΟΥΔΕΙΣ έρχεται προς τον πατέρα εί μη δι’ εμού» (Ιω. ιδ΄ 6). Αλλά πάλι Σεβασμιώτατε, μήπως το Ευαγγέλιο και γενικώς ο λόγος του Θεού μεταβάλλεται από εποχή σε εποχή, όπως αφήνουν ξεκάθαρα να εννοηθεί από τις εισηγήσεις τους οι περισσότεροι εκ των καθηγητάδων-καλεσμένων σας; Μήπως επειδή αλλάζει ο κόσμος αντιλήψεις, πρέπει να αλλάξει και η Εκκλησία; Να αμνηστεύσουμε την αίρεση, όπως πρότεινε ουσιαστικώς ο στενός σας συνεργάτης, κ. Καλαϊτζίδης, δια τον οποίον υποπτευόμεθα, πως παίζει τον ρόλο του «λαγού» της Μητροπόλεως; Να είμεθα, λέει ενωμένοι και ας είμαστε διαφορετικοί... Τί ωραίος και βολικός στοχασμός ε; Ξέρετε Σεβασμιώτατε, αυτή ακριβώς είναι και η αντίληψη του σύγχρονου κοσμικού πνεύματος και συναντάται επί παραδείγματι σε πολλά μοντέρνα αντρόγυνα, τα οποία αν και παντρεμένα (με Ορθόδοξο γάμο δηλαδή, για να ξεκαθαρίσουμε ...τα αυτονόητα), ζούν «φιλελεύθερα», στο πνεύμα του «κάνε τη ζωή σου, κι εγώ τη ζωή μου». Ενωμένοι στη διαφορετικότητά μας. Γιατί όχι; Άλλωστε ο Απόστολος Παύλος μας προειδοποίησε: «έσται γάρ καιρός ότε της υγιαινούσης διδασκαλίας ούκ ανέξονται, αλλά κατά τας επιθυμίας τας ιδίας εαυτοίς επισωρεύσουσι διδασκάλους κνηθόμενοι την ακοήν, και από μεν της αληθείας την ακοήν αποστρέψουσιν, επί δέ τους μύθους εκτραπήσονται» (Β΄ Τιμ. δ΄ 3-4). Τέλος όσο για τα περί «πατερικού φονταμενταλισμού» και για την περίφημη «φεμινιστική θεολογία», έχουμε να κάνουμε δυο σχόλια. Για το μεν πρώτο, ότι δεν μας εκπλήσσει καθόλου η ανωτέρω ατάκα που εμπνεύστηκαν και υιοθέτησαν οι οικουμενιστικοί κύκλοι, καθότι όπως και στους υπολοίπους τομείς της παγκοσμιοποιήσεως, ήτοι την πολιτική και την οικονομία, έτσι και στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον του θρησκευτικού οικουμενισμού, τα γνήσια επιχειρήματα δίδουν τη θέση τους στο νεοταξικό φρασεολόγιο, το οποίο χαρακτηρίζεται από λέξεις-ατάκες-συνθήματα, κενά περιεχομένου. Έτσι για παράδειγμα, σήμερα οι πατριώτες «σταμπάρονται» ως εθνικιστές, οι επαναστάτες (όπως οι ήρωες του ’21, ή τα παλλικάρια της ΕΟΚΑ) ως τρομοκράτες, και ο Ορθόδοξος πιστός λαός στη βάση των Αγίων Πατέρων ως φονταμενταλιστές ή «συντηρητικό ρεύμα» (όπως ο ίδιος δηλώσατε σε γνωστή εφημερίδα των Αθηνών-βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=3687). Για τη «φεμινιστική θεολογία» και ειδικά για την κυρία που έκανε εισήγηση πάνω στο θέμα, έχουμε απλώς να υποθέσουμε ότι μάλλον η ίδια θεολογικά βρέθηκε σε ανώτερο επίπεδο κι απ’ την ίδια την Παναγία, για να θέτει τέτοιου είδους ζητήματα. Αυτό λοιπόν που δεν «κατανόησε» ποτέ η, στερούμενη από πτυχία, τίτλους και «ντοκτορά», Υπεραγία Θεοτόκος, η οποία πορεύθηκε την Αγιωτάτη επίγεια ζωή της σιωπούσα, εν ασκήσει και εν υπακοή, ιδού το αντιλήφθηκε η κα Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη (η οποία ασφαλώς δεν είναι η μόνη που ανακινεί παρόμοια ζητήματα).
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ-ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σεβασμιώτατε,
Με την παρούσα επιστολή δεν έχουμε στόχο να έρθουμε σε ρήξη μαζί σας. Όμως πρέπει να συνειδητοποιήσετε πως δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση στη Μητρόπολή μας. Λέτε συνεχώς πως θέλετε να κάνετε τους νέους να πλησιάσουν στην Εκκλησία. Γιατί δεν το πράττετε με τον παραδοσιακό τρόπο; Γιατί να δίνετε την εντύπωση πως υποτάσσεστε σε νεοταξικά κέντρα για να κερδίζει η Εκκλησία «ούτε τα ψιχία» απ’ αυτές τις συνεργασίες; Γιατί να οδηγείτε την Εκκλησία σε δοκιμασίες και περιπέτειες; Ξεχνάτε το «πάντα μοι εξέστιν, αλλ’ ού πάντα συμφέρει» (Α΄ Κορ. στ΄ 12); Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι σε χώρους βαρυσήμαντους για την Ορθοδοξία (π.χ. το Άγιον Όρος) σχολιάζεστε με ιδιαίτερα μελανά και καυστικά σχόλια ως προς την (μέχρι στιγμής) δράση σας. Και ειλικρινά πολλοί εξ ημών που επισκεπτόμαστε τέτοιους χώρους, ντρεπόμαστε να δηλώσουμε σε ποια Μητρόπολη ανήκουμε. Η δέ «Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών» έχει πανελλαδικώς αναγνωριστεί, όπως προαναφέραμε, ως νεοεποχίτικο άντρο και ως νεοταξικό σχεδιαστήριο, το οποίον έχει αναλάβει εργολαβικώς να «εκτελέσει εν ψυχρώ» την Ορθόδοξη και Αμώμητη Πίστη μας. Σείς βέβαια, την αποκαλείτε «εργαστήρι θεολογίας και όχι εκκλησιαστικό άμβωνα» (βλ. http://www.amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=3687), δικαιολογώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη λειτουργία της «Ακαδημίας». Έτσι όμως, με τη μέθοδο αυτή, η οποία ομοιάζει με ένα θρησκευτικό «think tank» (=δεξαμενή σκέψης), εισάγετε εις τον Ορθόδοξο χώρο ένα είδος «νεοβαρλααμισμού». Κι αυτό διότι η ανωτέρω θέση σας, συμπίπτει πλήρως με τους φιλοσοφικούς στοχασμούς και την ερευνητική (δια του ορθολογισμού) μανία του αιρετικού, εκ της δύσεως, Βαρλαάμ του Καλαβρού, αφού ουσιαστικώς παραδέχεστε και εσείς, πως στο συγκεκριμένο «εργαστήριο», τοποθετείτε την θεολογία των Αγίων Πατέρων εις το μικροσκόπιον της έρευνας, αμφισβητώντας την ως ατελή και ανεπαρκή να διακονήσει τον σύγχρονο άνθρωπο. Κατά συνέπεια και επιπροσθέτως δέ, λησμονείτε με τον πλέον τραγικό τρόπο το χωρίον της Αγίας Γραφής που αναφέρει ότι, «ούκ έρχεται η βασιλεία του Θεού μετά παρατηρήσεως» (Λουκ. ιζ΄ 20). Επομένως ως νέοι άνθρωποι που είμαστε, βλέποντας και συνειδητοποιώντας γύρω μας πως «το μυστήριον της ανομίας ήδη ενεργείται» (Β΄ Θεσ. β΄ 7), σας παρακαλούμε υϊκώς να εισακούσετε την κραυγή αγωνίας που σας απευθύνουμε και να αγωνιστείτε για το καλό της Ορθοδοξίας μας και των παιδιών μας. Σας παρακαλούμε να μη ξαναπάρετε μέρος σε συνελεύσεις και εκδηλώσεις του Π.Σ.Ε., ούτε σε εκδηλώσεις με τους Παπικούς, όπως προσφάτως στο Bose της Ιταλίας, ούτε σε καμιά άλλη οικουμενιστική δραστηριότητα. Θα επιθυμούσαμε επίσης να μεταβάλλετε τις απόψεις σας πάνω στα ζητήματα που θίξαμε και να πάψετε να διοργανώνετε συμπόσια και συνέδρια που τορπιλίζουν κυριολεκτικά την ενότητα του Σώματος της Αγιωτάτης ημών Ορθοδοξίας. Περιμένουμε να ανταποκριθείτε λοιπόν ως οφείλετε, στις ήδη εκφρασθείσες ανησυχίες μας, οι οποίες γνωρίζουμε πως εκφράζουν κι άλλους πιστούς της Μητροπόλεώς μας, και οι οποίοι ως σήμερα δεν είχαν την δυνατότητα να εκφραστούν, και να αποδείξετε στην πράξη πως είστε στη θέση του «επί σκοπόν» διαφυλάττοντας την ποίμνη και τα πρόβατα από τους αιμοσταγείς λύκους της Νέας Εποχής. Σε διαφορετική περίπτωση και εφ’ όσον συνεχιστει αυτή η κατάσταση θα αναγκαστούμε να βρεθούμε απέναντί σας και σε πρώτη φάση θα συνεχίσουμε να ενημερώνουμε τον κόσμο της Τοπικής μας Εκκλησίας, όχι με πνεύμα φανατισμού, αλλά με πνεύμα αγάπης, μιας αγάπης όπως την δίδαξε ο Χριστός μας, στερεωμένης στην Αλήθεια της Πίστεως και όχι στην υποκρισία του διαστροφικού ΠΣΕύδους και της νεοταξικής απάτης. Μετά ταύτα συνεχίζουμε εμείς οι ελάχιστοι και ανάξιοι τον προσευχητικό μας Κανόνα, όπως η υμετέρα προσωπικότητα αξιοποιήσει τα αναμφισβήτητα τάλαντά της προς όφελος και όχι εις βάρος της Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας.
Με τον προσήκοντα σεβασμό
Ασπαζόμεθα την δεξιά σας
Οι κάτωθι υπογράψαντες:
ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ Δημήτριος
ΔΙΑΝΗΣ Δημήτριος
ΓΙΑΤΣΟΣ Κωνσταντίνος
ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Χρήστος
ΚΑΝΑΡΑΣ Απόστολος
ΚΑΡΜΙΡΗΣ Χαράλαμπος
ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ Αλέξιος
ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ Ιωάννης
ΜΑΡΚΑΣ Ιωάννης
ΜΠΟΥΓΕΛΗΣ Γεράσιμος
ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Κωνσταντίνος
ΤΣΙΑΡΑΣ Παναγιώτης-Αλέξανδρος
ΧΑΜΟΝΙΚΟΛΑΟΥ Αθανάσιος
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
- Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον κ. Ιερώνυμο και λοιπούς Αρχιερείς της Εκκλησίας της Ελλάδος.
- Ιερές Μονές της Ι. Μ. Δημητριάδος
- Ιερούς Ναούς πολεοδομικού συγκροτήματος (Βόλου-Ν. Ιωνίας)
- Γ.Ε.Χ.Α. παράρτημα Βόλου
- Τοπικό Τύπο
- Εφημερίδα «Ορθόδοξος Τύπος», περιοδικό «Θεοδρομία», περιοδικό «Παρακαταθήκη»
- Ιστοσελίδες «romfea.gr», «amen.gr», «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ», «ΑΚΤΙΝΕΣ», «Ι. Μ. ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ», «ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ», «ΕΠΟΜΕΝΟΙ ΤΟΙΣ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΑΣΙ»
